Powstanie Mieszkowa i historia rodziny Mieszkowskich

Początki Mieszkowa   

    Kiedy i w jakich okolicznościach powstała osada Mieszków, skąd się wzięła nazwa i jakie miała znaczenie w okolicy – tego nie wiemy. Jako ciekawostkę zacytować można Kwartalnik historyczny Tom 112 wyd. 3 z roku 1923, str. 202, gdzie autor przedstawia relację szwedzkiego kronikarza: „(…) ze Szwecji Styrbjörn walczy z polskim Miszką – Börnem w Jonsburgu nad ujściami Ody. Osiedlili się członkowie rodu Miszków-Bjornów nad Wartą, zakładając osadę Miszków – dziś Mieszków w pow. jarocińskim, rzecz ciekawa między osadami Rusko, Cerekwica z jednej strony a Iwanowem z drugiej (villa Ivani).”. Zagadką jest też znany nam Dokument nr 365 z 30 listopada 1257 roku, w którym książę Bolesław ustanawia parafię Św. Marcina w Jarocinie. Pojawiają się w nim trzy miasta wyliczone jedno po drugim:

"...Czelcza et Mireci et Iaroczino civitatem nuncupantur,...",

z których jedynie owo zagadkowe Mireci nie zostało jak dotąd zidentyfikowane. Wiemy jednak, że Mieszków istniał już przed rokiem 1282, bo w roku 1290 biskup poznański, Jan Gerbisz, własnym nakładem założył tu parafię i konsekrował kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych. Wieś należała wtedy do rodziny Drogosław herbu Wieniawa. Najdawniej wzmiankowani proboszczowie mieszkowskiej parafii to: Marcin (1390), Jan (1433) i Sylwester (1486).Jakie były losy Mieszkowa w tym czasie, bliżej nie wiadomo. Z zapisów ksiąg dowiadujemy się jednak o Wolimirze z Mieszkowa herbu Drogosław, który daje o sobie znać w 1397 roku i w latach późniejszych.

Mieszkowscy h. Drogosław

    W 1438 dziedzice Mieszkowa, bracia Jan i Mikołaj Mieszkowscy h. Drogosław zapisali czynsz roczny na Wolicy Hinkowi, mieszczaninowi z Jarocina. W 1443 Jan Mieszkowski był już księdzem. Następnie syn Wolimira, Mikołaj, w 1447 roku „puścił wolno Mikołaja z Mieszkowa, syna Świętosława z pozwu o głowę” ze sprawy o zabójstwo. W 1446 bracia, ks. Jan (pleban z Pępowa) i Mikołaj, całe swoje dziedzictwo (Mieszkowo Polskie, Wolicę Pustą, Stramice Puste, oraz połowę Mieszkowa Niemieckiego) wymienili na wieś Jasienice (dziś Jasień).

Mieszkowscy h. Doliwa (in. Gozdawa)

    Właścicielem stał się Wincenty Furman (teraz już z Mieszkowa więc Mieszkowski) herbu Doliwa. Jego synami byli Benedykt, Wincenty, Jan, Andrzej i Janusz. Benedykt był kanonikiem i oficjałem gnieźnieńskim, Wincenty pozostał na dobrach w Mieszkowie. Po jego śmierci wdowa sprzedała łan pusty w Wolicy i folwarczek w Mieszkowie Mikołajowi Mieszkowskiemu h. Odrowąż, a swoje części na Mieszkowie i Wolicy zapisała drugiemu mężowi. Jan był kantorem gnieźnieńskim i kanonikiem poznańskim. Janusz ok. 1512 roku już nie żył. I tak herb Doliwa zniknął z kart naszej historii, powróćmy zatem na krótką chwilę do Drogosławiczów.

    W roku 1470 pojawiają się w księgach pyzdrskich bracia Stanisław i Piotr (synowie Mikołaja), zapisujący dług 40 grz. bratu Świętosławowi. W1471 roku Świętosław Mieszkowski kupił od brata Stanisława część w Mieszkowie. W 1505 roku córki Świętosława Mieszkowskiego – Elżbieta i Małgorzata sprzedały połowę Wielkiego Mieszkowa Mikołajowi Cieleckiemu za 100 grzywien.

Mieszkowscy h. Odrowąż

    Pojawiają się również w księgach aż do końca lat pięćdziesiątych XVI wieku bracia niedzielni z Chwałkowa – Mikołaj i Andrzej Mieszkowscy h. Odrowąż. W 1517 roku dzielą oni między siebie dziedziczoną po rodzicach część w Mieszkowie Polskim i Niemieckim oraz w Wolicy Pustej. Mikołaj wziął połowę dworu w Mieszkowie Polskim, a w 1523 od wdowy po Wincentym Mieszkowskim (h. Drogosław) kupił łan roli w Wolicy i folwarczek w Mieszkowie. W 1528 odkupił od brata (Andrzeja) połowę osiadłego łana w Wolicy Pustej. W kolejnych latach bracia wymieniali między sobą części Mieszkowa i Wolicy Pustej. Od Marcina Kolnickiego i jego żony kupił w 1537 roku za 600 grz. część Osieka, a w 1542 razem z bratem odkupili od Jana Cieleckiego połowę Mieszkowa niemieckiego. Ciekawą postacią był ów Mikołaj Mieszkowski herbu Odrowąż. Po nim nastał syn z pierwszego małżeństwa – Piotr Mieszkowski występujący w księgach od 1550 roku, który widać kontynuował ideę ojca, by znów połączyć dobra Mieszkowskie, bo w 1564 roku kupił od swych braci stryjecznych (Jana i Jakuba Mieszkowskich) ich połowy w Mieszkowie Polskim i Niemieckim, Wolicy Pustej oraz części w Stramicach Wielkich i Małych za 16.000 zł.. Kolejnymi dziedzicami Mieszkowa byli jego synowie: Wojciech, Jan, Andrzej i Mikołaj.

     Zagadką jest, czy Piotr Mieszkowski h. Odrowąż, kanonik poznański i warszawski, sufragan włocławski i sekretarz królewski, który znany jest z dzieł drukowanych: „Polonus iure politus mores patios ad leges conformans.” Calisiae 1630 (ku przestrodze podróżującym) oraz „Commedia Spei, quae omnibus aequam, nulli certam spem esse ostendit.” 1641 pochodzi właśnie z Mieszkowa, czy też nie. Z pewnością wywodzi się jednak z naszych Odrowążów, o czym świadczy jego nazwisko. Niestety nie zachowały się księgi kościelne z tego okresu.

     Pewne informacje znajdujemy w notach z wizytacji w naszej parafii. W nocie z wizyty Happa w 1610r. znalazła się informacja, że drewniany kościół jest w dobrym stanie. Właścicielami Mieszkowa byli w owym czasie Andrzej i Wojciech Mieszkowscy. Jednak nota z wizyty Gnińskiego w roku 1683 zawiera już informację, że: „Kościół w Mieszkowie, po opuszczeniu go z przyczyny wielkiego spustoszenia przez Wielebnego Jana Cieńskiego był od roku 1654 bez pasterza.”. Około roku 1670/78 odbudował go od fundamentów kolejny dziedzic Mieszkowa - Stanisław Mieszkowski. Ten nowy kościół był już pod wezwaniem Wszechmocnego Boga, N.P. Maryi, św. Stanisława i Wszystkich Świętych. Sufragan poznański, Maciej Kurski (albo Krzycki), poświęcił ten nowy kościół w 1678 roku. W czasie wizyty Gnińskiego najdawniejszym dokumentem mieszkowskiego kościoła był przywilej kardynała Fryderyka Jagiellończyka na pewne odpusty nadany w roku 1501.

 ml